1 Zichtbare waterkwaliteit
| Waterplanten zijn in de Krimpenerwaard op bijna alle plekken verdwenen. | |
| Amerikaanse rivierkreeften hebben de hele Krimpenerwaard en veel plekken in Schieland gekoloniseerd. | |
| Blauwalgen komen op veel plekken voor en leiden soms tot overlast. |
Waterkwaliteit is zichtbaar
Als je goed naar het water kijkt, dan kun je daarmee een eerste indruk krijgen van de waterkwaliteit. Is het water helder en groeien er waterplanten? Of is het water juist heel troebel of ligt er een dikke laag kroos op het water? Dat zegt allemaal iets over de waterkwaliteit. Een goede waterkwaliteit kun je vaak herkennen doordat het water dan helder is en er onder water planten groeien.
In dit hoofdstuk wordt de toestand van de waterkwaliteit beschreven aan de hand van dingen die je in het water zou kunnen zien: namelijk waterplanten, kroos, rivierkreeften en blauwalgen.
Waterplanten
Waterplanten hebben een sleutelrol in het onderwaterleven (ecosysteem). Waterplanten zorgen voor de productie van zuurstof en vormen het voedsel en leefgebied voor vissen en andere waterdieren. Door deze sleutelrol geven waterplanten een goede indicatie van de waterkwaliteit en de toestand van het leven onder water. De meeste planten hebben een positieve rol in het ecosysteem. Er zijn echter ook soorten, zoals kroos, die kunnen zorgen voor problemen.
In de Krimpenerwaard is het aantal locaties met planten onder water1 sterk afgenomen. Vooral in de laatste zeven jaar is een sterke afname te zien. Het is aannemelijk dat de afname van waterplanten komt door de opkomst van Amerikaanse rivierkreeften.
(foto: Willem Kolvoort)
In Schieland is er tussen jaren veel variatie in het aantal locaties met planten onder water. Het aantal locaties met waterplanten lijkt in de laatste 10 jaar wel wat af te nemen.
Kroos2 kan hard groeien als er (te) veel voedingsstoffen in het water aanwezig zijn. Kroos drijft op het water en kan grote delen van het water afdekken. Hierdoor is er onvoldoende licht voor andere waterplanten en is er minder zuurstofuitwisseling met de lucht. Als een groot gedeelte van het water met kroos is begroeid heeft dat een negatieve invloed op het water leven.
Het aantal wateren met veel kroos is te zien in onderstaande figuur. Het aantal wateren met veel kroos varieert sterk van jaar tot jaar. In de Krimpenerwaard zijn er soms veel meer wateren met veel kroos dan in Schieland. In de laatste zes jaar is het aantal wateren met veel kroos in de Krimpenerwaard juist opvallend laag. De afwezigheid van kroos is positief, maar wordt in de Krimpenerwaard waarschijnlijk veroorzaakt door de grote hoeveelheid kreeften.
Kreeften
Amerikaanse rivierkreeften komen oorspronkelijk niet in Nederland voor: ze zijn hier ontsnapt of vrijgelaten. Sinds een aantal jaar worden de kreeften op steeds meer plekken gezien. De meeste kreeften blijven in het water, maar in de zomer worden ze ook regelmatig gezien in tuinen of op het fietspad.
De Amerikaanse rivierkreeften hebben een negatieve invloed op het watersysteem. Ze graven in de oevers waardoor oevers afkalven en er meer bagger in de watergangen ontstaat. Ook zijn de kreeften echte alleseters: veel planten en dieren die van nature voorkomen worden door de kreeften opgegeten. De kreeften zijn waarschijnlijk de oorzaak van de afname van waterplanten in het gebied. De massale aanwezigheid van de kreeften is een groot probleem voor de waterkwaliteit.
Het waterschap doet sinds 2020 jaarlijks onderzoek naar de aanwezigheid van Amerikaanse rivierkreeften.3 In Figuur 1.3 is de situatie van 2024 te zien. In de Krimpenerwaard zijn eigenlijk geen plekken meer waar de rivierkreeften niet voorkomen. In Schieland worden de kreeften vooral aan de zuidoostzijde aangetroffen.
Blauwalgen
Blauwalgen zijn vaak te herkennen aan een intense groene kleur van het water.4 Blauwalgen zijn geen echte algen maar een bepaalde groep bacteriën (cyanobacteriën) die zich gedragen als algen. Onder voedselrijke omstandigheden kunnen blauwalgen massaal gaan groeien. Hierdoor wordt het water troebel waardoor andere planten niet kunnen groeien. Blauwalgen vormen ook vaak drijflagen die na verloop van tijd afsterven en gaan rotten. Zo’n afstervende drijflaag gaat behoorlijk stinken. Drijflagen van blauwalgen zijn makkelijk te herkennen aan hoe ze eruit zien en soms ook aan de lucht. De aanwezigheid van veel blauwalgen is een aanwijzing dat de waterkwaliteit niet zo goed is.
In 2024 zijn er op veel plekken blauwalgen aangetroffen (zie Figuur 1.4). Op een behoorlijk aantal locaties waren er zelfs veel blauwalgen. In de sloten van de Krimpenerwaard komen op veel plekken veel blauwalgen voor. Dat is vrij ongebruikelijk voor sloten. Waarschijnlijk groeien de blauwalgen hier zo goed doordat er vrijwel geen onderwaterplanten en kroos meer zijn. In hoofdstuk 3 is meer te lezen over wat de gevolgen zijn van blauwalgen voor de zwemwaterkwaliteit.
Als grens voor wateren met waterplanten is aangehouden dat meer dan 5% van de oppervlakte met waterplanten begroeid moet zijn.↩︎
Kroos bestaat uit kleine plantjes die los op het water drijven.↩︎
Het hoogheemraadschap heeft in 2024 geïnventariseerd waar Amerikaanse kreeften voorkomen. De rapportage over Amerikaanse Rivierkreeften is online te lezen.↩︎
Ondanks hun naam zijn blauwalgen niet blauw, maar groen. De naam blauwalgen hebben ze gekregen door de blauwe kleurstof die vrijkomt als ze afsterven.↩︎